Zaktualizowano dnia 5 maja 2023
Zajęcia szachowe w naszym kraju odbywają się w miejskich klubach sportowych, szkołach, młodzieżowych domach kultury czy osiedlowych świetlicach. Pomimo umiejętności niezwykle szybkiego zapamiętywania i przyswajania nowej wiedzy, dzieci miewają jednak problemy z nauczeniem się tej niezwykle popularnej, lecz wymagającej gry. Bywa również, że posiadana wiedza okazuje się niewystarczająca do ambicji dziecka, które chce rozwijać swoje umiejętności i w przyszłości rywalizować na szachownicy z najlepszymi graczami. Z pomocą przychodzi instruktor, który nie tylko w profesjonalny sposób nauczy jak grać w szachy, ale również rozwinie umiejętności strategiczne i taktyczne gracza. Jakie kompetencje musi posiadać instruktor, by skutecznie nauczać dzieci królewskiej gry?
Szachy – podstawy
Szachy, nazywane często grą królewską, zostały wymyślone ponad 1500 lat temu na terenie dzisiejszych Indii. Rozgrywane są na dwukolorowej planszy, która podzielona jest na 64 pola. Połowę z nich zajmują bierki szachowe, czyli dwie naprzeciw siebie ustawione armie – w dwóch rzędach każda. W ich skład wchodzą bierki:
- 1 król,
- 1 królowa (hetman),
- 2 wieże,
- 2 gońce,
- 2 konie (skoczki),
- 8 pionków.
Każda z powyższych figur pełni inne funkcje na szachownicy, a także ma unikalne zdolności. Pojedynek szachowy odbywa się na tury, a partia rozpoczynana jest zawsze przez białe bierki. Kolejne ruchy gracze wykonują na zmianę. Cel gry to schwytanie króla rywala w pułapkę – tak, aby ten nie miał możliwości wykonania ruchu. Takie zagranie nazywa się „zamatowaniem” przeciwnika.
Nauka gry w szachy dla dzieci
Gra w szachy może wydawać się z pozoru łatwą grą. Wiele osób po pierwszym kontakcie z szachownicą często jednak może być zniechęcone ilością zasad, jakich należy przestrzegać wykonując konkretne ruchy. Lekcje szachów są prowadzone przez instruktorów i różnią się od siebie w zależności od wieku ucznia, jego umiejętności i doświadczenia.
Podczas nauki dzieci w wieku 4-8 lat instruktor powinien przekazywać wiedzę stopniowo – w taki sposób, aby uczeń nie został przytłoczony nadmiarem informacji. Bardzo ważna jest zatem cierpliwość instruktora, który musi najpierw wytłumaczyć, iż jest to gra wymagająca dobrego planowania kolejnych posunięć. Instruktor jeszcze przed samym objaśnianiem zasad musi wyjaśnić uczniowi, czym jest przewidywanie i w jaki sposób wypracować w sobie taką umiejętność.
Instruktor powinien posługiwać się także skojarzeniami – np. objaśniając ruchy konia, może zapytać, jakie odgłosy wydaje. Wówczas dziecko szybciej zapamięta niezbędne informacje. Bardzo ważne jest również obserwowanie nastroju młodego ucznia. Gdy jest znudzony i zmęczony, można go przepytać i sprawdzić, ile z przekazanej wiedzy zapamiętał. Jeśli to pomoże go jeszcze zaktywizować, można kontynuować naukę. Zaleca się, aby lekcje dla kilkulatków nie trwały zbyt długo oraz żeby były dynamiczne.
Instruktor nie tylko musi wiedzieć jak grać w szachy
Kompetencje instruktora muszą nie tylko obejmować wiedzę z samej gry. Bardzo ważne są umiejętności związane z procesem przekazywania wiedzy. Podczas lekcji szczególnie z najmłodszymi uczniami musi potrafić pobudzić wyobraźnię swojego podopiecznego. Często musi wykazywać się kreatywnością – np. w trakcie nauczania dziewczynki może odnosić pionki i ich rolę do świata bajek i księżniczek. Z kolei przy nauczaniu chłopców można posłużyć się odniesieniami np. do bitwy rycerskiej.
Lekcje szachów dla młodzieży i dorosłych
Z uwagi na fakt, iż dla szachistów nie ma żadnych ograniczeń wiekowych, na lekcje gry w tę niezwykle popularną dyscyplinę mogą zapisać się również dorośli. Instruktor powinien umieć wówczas przekazać nie tylko podstawową wiedzę, ale również zapoznać ucznia z zaawansowanymi zagraniami, rozpoczęciami czy strategiami. Lekcje szachów dla młodzieży i dorosłych powinny zawierać bardziej rozbudowaną teorię oraz opierać się głównie na rozwoju umiejętności praktycznych. W tym celu najlepsze jest rozgrywanie sytuacyjnych partii, podczas których instruktor demonstruje zachowania w różnym układzie figur.
Kurs Instruktora Szachowego
Niezbędną wiedzę na temat samej rozgrywki, jak i metodyki nauczania szachów, aspirujący instruktorzy zdobędą zapisując się na Kurs Instruktora Szachowego oferowany przez Polską Akademię Kultury i Sportu.
Program studiów pozwoli przyszłemu instruktorowi zdobyć kompetencje z:
- teorii gry w szachy – od historii i przepisy turniejowe po strategię i plan gry,
- podstaw pedagogiki i psychologii, które okażą się niezbędne w trakcie efektywnego przekazywania wiedzy.
